Sáng tạo - lý luận - phê bình kiến trúc: Không thể tách rời

(Xây dựng) - Sáng tạo - lý luận - phê bình có mối quan hệ mật thiết tác động lẫn nhau. Có sáng tạo tức là có phê bình, có phê bình tức là phải có lý luận. Lý luận càng chặt chẽ, thỏa đáng, thuyết phục thì sản phẩm của sự sáng tạo sẽ giảm bớt được yếu tố phê bình. Nhưng một khi xuất hiện yếu tố phê bình, tức là phải có lập luận làm sáng tỏ yếu tố phê bình đó và sản phẩm của sự sáng tạo ít nhiều sẽ có sự thay đổi. Điều này cho thấy Sáng tạo - lý luận - phê bình không những là một tổ hợp có sự liên quan mật thiết mà còn không ngừng thay đổi. Tuy nhiên, trên thực tế có rất ít yếu tố phê bình đi ra từ cơ sở lý luận mà thay vào đó là những ý kiến chủ quan, những nhận định cá nhân từ một phía. Chính thói quen đưa ra nhận xét nhanh chóng một vấn đề, có thể làm giảm đi “tinh thần” của sự sáng tạo, dẫn đến công tác lý luận, phê bình cũng bị bỏ ngỏ, dở dang.

Sau quá trình học tập và nghiên cứu, tôi nhận ra rằng còn quá nhiều “lỗ hổng” trong thống kê, lưu trữ, bảo tồn…, mà nguyên nhân là do thiếu những văn bản chứng thực, những cơ sở lý luận mang tính thống nhất được công nhận. Các nguồn tài liệu chủ yếu đều là sự góp nhặt nhỏ lẻ từ các nghiên cứu cá nhân, các bài báo ngắn. Do đó, quá trình nghiên cứu lý luận, phân tích bị mất nhiều thời gian hơn dự kiến do phải xác minh lại tính xác thực của các nguồn tài liệu có được.

Trong quá trình làm nghề ngoài xã hội, tôi càng nhận ra mối tương quan và tầm quan trọng giữa lý luận, phê bình đối với sự sáng tạo. Một thiết kế kiến trúc nhận được sự đồng thuận cao khi các phân khu công năng và chi tiết kiến trúc đều đi ra từ cơ sở lý luận và dùng chính cơ sở lý luận ấy để thuyết phục chủ đầu tư.

Như vậy, tam giác liên hệ mật thiết giữa sáng tạo - lý luận - phê bình - sáng tạo là tư duy phải có trong nghiên cứu khoa học, trong thực tế công trình thiết kế, trong kiến trúc tương lai cũng như trong công tác bảo tồn trùng tu các di sản văn hóa, để rút ngắn quỹ thời gian và tăng giá trị của sản phẩm sáng tạo.

KTS Dương Thu Hường